DNA-thuistesten voor ziektes

Bij deze DNA-thuistesten kijken ze naar varianten in het DNA. Het gaat om varianten waarvan onderzoekers hebben ontdekt dat die de kans groter of kleiner maken om een bepaalde ziekte te krijgen. De bedrijven kijken of die varianten ook in jouw DNA zitten. Als dat wel of juist niet zo is, kunnen zij een inschatting maken van jouw kans op een ziekte. Bijvoorbeeld diabetes type 2 of hart- en vaatziektes. 

• Heb je volgens de uitslag een hogere kans op een ziekte? Dat betekent niet altijd dat je deze ziekte ook krijgt.
• Heb je volgens de uitslag juist een lagere kans op een ziekte? Ook dan is het niet zeker dat je de ziekte niet krijgt.

Dat zit zo: voor veel ziektes weten we (nog) niet welke varianten in het DNA allemaal een rol spelen. Een DNA-thuistest test vaak niet alles uit het DNA dat te maken kan hebben met ziektes. En veel ziektes ontstaan niet alleen door een variant in je DNA. Ook hoe gezond of ongezond je leeft en wat je hebt meegemaakt kan invloed hebben op jouw kans om een ziekte te krijgen. Omdat ze bij een DNA-thuistest alleen naar je DNA kijken, houdt de uitslag geen rekening met andere dingen die invloed kunnen hebben. Daarom is de uitslag vaak alleen een schatting van de kans op die ziekte. 

Twee voorbeelden:

• De uitslag van de DNA-thuistest is dat je een lage kans hebt op een soort kanker. Bij de test is gekeken of in een deel van jouw DNA de varianten zitten die bij die ziekte een rol spelen. En de uitslag van de test is dat jij die varianten niet hebt. Maar als je rookt, kan jouw kans op die soort kanker toch groter zijn. Daar wordt bij de uitslag van de test geen rekening mee gehouden.
• Het kan zijn dat er in de thuistest niet gekeken wordt naar de variant voor de ziekte die jij misschien krijgt. De test geeft dan een lagere schatting van je kans op de ziekte, terwijl je in werkelijkheid misschien wel meer kans hebt.

Voordat je de test doet, kun je nadenken over wat je precies wilt weten. Je kunt bedenken over welke ziektes je wel of niet iets wilt weten. Heb je vragen over je gezondheid? Die kun je ook met je huisarts bespreken.

Kies je er bijvoorbeeld voor om onderzoek te laten doen naar een erfelijke aanleg voor een ziekte? Dan kan de uitslag zijn dat je de erfelijke aanleg hebt. Bijvoorbeeld voor borstkanker met een erfelijke oorzaak. 

Zo’n uitslag kan gevolgen hebben:

• voor jezelf: dat ze de ziekte op tijd bij je kunnen vaststellen. Dan kan je hiervoor mogelijk een behandeling krijgen.
• voor je familieleden: zij kunnen de erfelijke aanleg misschien ook hebben en kunnen kiezen of ze dit wel of niet verder willen laten onderzoeken.

Misschien vraag je je af of je nog wel kunt verzekeren (bijvoorbeeld tegen arbeidsongeschiktheid) als je weet dat je een erfelijke ziekte hebt. Vaak wordt gedacht dat dat niet mogelijk is. Meestal valt het mee. Je kunt meer informatie lezen over verzekeringen en erfelijkheid.

Sommige bedrijven onderzoeken ook of je drager bent van bepaalde erfelijke ziektes, bijvoorbeeld cystic fibrosis of sikkelcelziekte. Als je drager bent, dan merk je daar meestal weinig van. Maar als jij en je partner drager zijn van dezelfde ziekte, dan heb je bij iedere zwangerschap een kans van 1 op 4 (25%) dat jullie kind deze ziekte ook heeft.  

Gezonder leven of niet
Als er uit de DNA-thuistest komt dat je meer kans hebt op een ziekte, kun je gezonder gaan leven. Je gaat bijvoorbeeld gezonder eten of meer bewegen. Maar als er uit de test komt dat je minder kans hebt op een ziekte, kan het ook zo zijn dat je misschien juist minder gezond gaat leven. Bijvoorbeeld als de uitslag is dat je minder kans hebt op hart- en vaatziektes, dan kun je denken dat roken of ongezond eten niet zo erg zijn. Maar als je gezond leeft, kun je de kans op veel ziektes kleiner maken.

Alleen volwassenen mogen een DNA-thuistest doen om uit te zoeken of zij kans hebben op een bepaalde ziekte. Bij kinderen mag zo’n test niet. Kinderen moeten (later) zelf kunnen beslissen of ze iets over hun DNA en hun gezondheid willen weten of niet.

Soms is er wel reden om bij kinderen DNA-onderzoek te doen naar ziektes. Dit DNA-onderzoek gebeurt in het ziekenhuis.

Heeft je kind klachten en denk je dat de oorzaak misschien een erfelijke ziekte is? Dan kun je naar de huisarts gaan. De dokter kan je kind eventueel verwijzen naar een afdeling klinische genetica. Dit geldt trouwens ook voor volwassenen die denken dat de oorzaak van hun klachten misschien een erfelijke ziekte is.

Soms komt er een erfelijke ziekte in de familie voor, maar willen mensen liever niet naar het ziekenhuis voor DNA-onderzoek. Ze doen liever een DNA-thuistest voor ziektes, omdat ze denken dat ze er met een DNA-thuistest ook achter kunnen komen of ze kans hebben op de ziekte. Maar een DNA-thuistest kan daar niet altijd een antwoord op geven. Er is namelijk een verschil tussen het DNA-onderzoek in het ziekenhuis en een DNA-thuistest voor ziektes.

Als ze in het ziekenhuis aan een bepaalde erfelijke ziekte denken, kijken ze naar alle varianten in het DNA die een oorzaak kunnen zijn. Bij een DNA-thuistest kijken ze vaak niet naar alle varianten.

Komt er in jouw familie een ziekte voor die misschien erfelijk is? En kun je die misschien (ook) hebben? Dan kun je dat aan je huisarts vertellen. Je huisarts kan je verwijzen naar een afdeling klinische genetica. In het ziekenhuis krijg je informatie die je kan helpen om een keuze te maken om wel of geen DNA-onderzoek te laten doen. Ook krijg je uitleg bij de uitslag, als je kiest voor DNA-onderzoek.

De zorgverzekeraar vergoedt deze testen. De kosten gaan soms wel van je eigen risico af. Je kunt dit navragen bij je zorgverzekeraar.

Wil jij misschien een DNA-thuistest voor ziektes laten doen? Je kunt dit met je huisarts bespreken. In de brochure DNA-thuistesten kun je meer informatie vinden. En op de website van het RIVM.

Er zijn verschillende bedrijven die DNA-thuistesten voor ziektes aanbieden. Je kunt ze zoeken op internet.

Heb je een vraag? erfolijnerfocentrum.nl (subject: Vraag, body: Mail%20ons%20uw%20vraag%3B%20binnen%205%20werkdagen%20ontvangt%20u%20een%20antwoord.%20%0A%0AMijn%20vraag%20is%3A%20%0A) (Mail) ons.

Of bekijk het beeldverhaal over DNA-thuistesten: